Đức Thánh Cha Phanxico, qua Tông huấn Gaudete et Exsultate, đã chỉ cho chúng ta con đường nên thánh trong thế giới ngày nay là: mỗi người theo cách của mình sống những gì Chúa Giêsu dạy trong Bài Giảng Trên Núi – cụ thể là Bát Phúc[1]. Đặc biệt, trong mối phúc thứ bảy, Chúa Giêsu mời gọi chúng ta nên thánh trong việc nỗ lực xây dựng hòa bình. Gieo rắc bình an khắp xung quanh mình: đó là thánh thiện[2], Đức Thánh Cha Phanxico đã khẳng định như vậy. Ngài đã quảng diễn và chỉ ra cách sống cụ thể mối phúc này từ số 87 đến số 89 trong Gaudete et Exsultate.
1. Shalom - Eirence - Pax - Hòa bình:
Hòa bình là từ được nhắc đến luôn luôn, có thể nói là từ cửa miệng của Đức Thánh Cha Leo XIV kể từ ngày đầu tiên ngài xuất hiện trước thế giới với tư cách là đấng kế vị Thánh Phêrô. Điều đó không phải là tùy hứng nhưng là sự chủ tâm của một trái tim khao khát hòa bình cho một nhân loại đang bị tổn thương sâu sắc vì chiến tranh và hận thù. Vì thế, ngài đã khẳng định, giáo dục hòa bình là một thách đố lớn cho nền giáo dục toàn diện cho con người hôm nay[3]. Hòa bình là gì và đâu là hòa bình con người ngày nay tìm kiếm?
* Shalom có nghĩa là hòa bình theo tiếng Do Thái. Đó là từ cửa miệng mỗi khi người Do Thái gặp và chào nhau. Đối với dân tộc này, “Shalom không chỉ diễn tả sự hòa bình giữa người với nhau, mà diễn tả sự hòa bình trong ý nghĩa toàn thể của nó, nghĩa là sự hòa bình trong nội tâm và hướng về Thiên Chúa, cũng như sự hòa bình trong tương quan với người khác. Shalom có nghĩa là, mọi sự đều tốt đẹp, con người có được một cuộc sống tràn đầy niềm vui và lòng biết ơn, và luôn có tương quan vui mừng với mọi người”[4].
* Eirence[5] có nghĩa hòa bình trong tiếng Hy Lạp. Đó là sự là hài hòa. Sự hài hòa này sẽ xuất hiện, khi có sự hòa hợp giữa mọi sức mạnh trong tâm hồn con người, những sức mạnh có tính cách đối lập nhau. Hòa bình còn mang ý nghĩa bình lặng. Trong trạng thái tĩnh lặng và hài hòa thì con người có cuộc sống tốt. Khi con người càng đi sâu hơn vào trong không gian của sự tĩnh lặng, họ càng ít bị quấy rầy bởi những cảm giác và tư tưởng mang tính đối chọi. Hòa bình là con đường chiêm niệm đi vào sự tĩnh lặng bên trong.
* Pax[6] nghĩa là hòa bình trong tiếng Latinh. Theo nghĩa của từ Latinh này thì hòa bình có được từ những cuộc nói chuyện, thương thảo, vì sẽ không có hòa bình nếu không có sự đồng thuận.
Trong Gaudete et Exsultate, Đức Thánh Cha Phanxico không đưa ra một định nghĩa nào về hòa bình nhưng ngài đề cập đến hoàn cảnh của thế giới đang ngập tràn trong chiến tranh, hận thù. Theo Đức Thánh Cha: “Mối phúc này làm chúng ta nghĩ đến những tình trạng chiến tranh bất tận trong thế giới, nhưng chính chúng ta thường là một nguyên nhân của xung đột hay ít nhất là sự hiểu lầm”[7]. Qua đó, Đức Thánh Cha cũng chỉ ra một vài thái độ sống tạo nên sự bất an, bất hòa, chia rẽ trong chính mình và giữa con người với nhau như: nói xấu, gièm pha, nghi kỵ, sợ xung đột…
Hòa bình là mơ ước, là niềm khát mong của con người, thế nhưng con người thật khó để có hòa bình của Pax, của Eirence và của Shalom nếu không chủ tâm sống và rèn luyện. Đặc biệt đối với những người sống đời thánh hiến, đó là ơn gọi và là sứ mạng cao cả của cuộc đời mình.
2. Xây dựng hòa bình – sứ mạng của người tu sĩ
Nên thánh trong việc xây dựng hòa bình đó sẽ là lời mời gọi sống cách tận căn căn tính của người sống đời thánh hiến. Bởi lẽ, khi tháp nhập vào đời sống thánh hiến người tu sĩ được mời gọi sống chung với nhau trong cùng một cộng đoàn, là nơi mọi người trở thành anh chị em. Sự bình an và hoan lạc trong đời sống chung là những dấu chỉ của vương quốc Thiên Chúa[8]. Vì thế, việc xây dựng hòa bình trở nên sứ mạng của người tu sĩ. Người tu sĩ có bổn phận là dấu chỉ của Nước Thiên Chúa cũng như làm cho dấu chỉ ấy ngày càng một sắc nét hơn trong thế giới hôm nay.
Vào ngày 03.10.2020, Đức Thánh Cha Phanxico đã công bố thông điệp Fratelli tutti – Tất cả là anh em, để cổ võ tình huynh đệ và tình thân hữu xã hội. Trong thông điệp này, khi mô tả về đường hướng phát triển toàn cầu của thế giới ngày nay, Đức Thánh Cha viết “Thứ văn hóa này hợp nhất thế giới, nhưng phân rẽ các cá nhân và các dân tộc, vì khi xã hội trở nên toàn cầu hơn, nó làm cho chúng ta trở thành những người hàng xóm, nhưng không làm cho chúng ta trở thành anh em. Chúng ta trở nên cô đơn hơn bao giờ hết trong một thế giới ngày càng đồng nhất đại trà cổ võ những ích lợi cá nhân và làm suy yếu chiều kích đời sống cộng đồng”[9]. Đức Thánh Cha cũng khẳng định «Con đường dẫn đến hòa bình không đòi phải làm cho xã hội trở nên đồng nhất, nhưng trái lại, cho phép chúng ta cùng nhau làm việc. Nó có thể nối kết nhiều người lại để cùng nhau tìm kiếm lợi ích chung cho tất cả»[10].
Bối cảnh này của thế giới cho chúng ta thấy rõ điều mà nhiều nhà nghiên cứu đã khẳng định việc những người khác nhau về chủng tộc, văn hóa, lối sống, nếp suy nghĩ cùng nhau chung sống hòa bình và trở nên anh chị em trong một gia đình thánh hiến là một huyền nhiệm[11].
Vì thế, hơn ai hết người tu sĩ có trách nhiệm và bổn phận xây dựng hòa bình ngay chính nơi cộng đoàn của mình. Giáo Hội mong ước cộng đoàn tu sĩ trở thành «Schola Amoris», trường dạy yêu mến – trong trường này, mọi người học biết yêu mến Thiên Chúa, yêu mến người anh em, chị em chung sống với mình và yêu mến đồng loại, những người đang rất cần đến lòng thương xót của Chúa và tình liên đới huynh đệ[12].
3. Người tu sĩ nên thánh trong việc xây dựng hòa bình
Khi quảng diễn mối phúc thứ bảy của Bát Phúc, Đức Thánh Cha Phanxico đưa ra một vài thái độ sống làm tổn thương thậm chí phá hoại sự bình an của con người và giữa con người với nhau: ngồi lê đôi mách, nói những điều tiêu cực, loại trừ lẫn nhau, cố gắng phớt lờ, coi nhẹ xung đột… Bình an của Phúc Âm là bình an của đón nhận, không loại trừ ai[13]. Còn Đức Thánh Cha Leo XIV mời gọi để xây dựng hòa bình cần giải trừ vũ khí của ngôn từ sẽ giúp giải trừ vũ khí của trái đất[14] và hòa bình thật sự chỉ có khi người ta giải trừ vũ khí của trái tim, tránh bạo lực và sự thô tục.
Từ những lời nhắn nhủ trên của những vị Cha chung, xin mạn phép gợi ý một thái độ sống đơn giản nhưng thiết thực góp phần xây dựng và nuôi dưỡng hòa bình trong cộng đoàn: đó là sống sự thinh lặng. Theo Georges Bernanos «Thánh nhân được chín mùi trong thinh lặng». Tuy nhiên, không phải bất cứ sự thinh lặng nào cũng là nhân đức. Sự thinh lặng xây dựng hòa bình là sự thinh lặng tích cực, thinh lặng đúng nơi, đúng lúc, đúng chuyện, đúng người.
Thinh lặng tế nhị, giúp chúng ta không rêu rao đầu làng cuối xóm những yếu đuối của anh chị em mình. Nó giúp ta tránh làm ô danh người khác, giúp ta chiến đấu với tật nói xấu người khác. Sự thinh lặng này còn diễn tả sự kính trọng hành trình thiêng liêng của từng người cũng như tác động huyền nhiệm của Chúa trong mỗi tâm hồn.
Thinh lặng nhẫn nại giúp chúng ta biết rằng có một thời để nói, có một thời để im, vì đôi khi cần làm rõ trắng đen hơn là giữ sự hiểu lầm trong lòng.
Thinh lặng cẩn trọng cân nhắc từng lời nói và không vội lên án, chiến đấu với cơn giận dữ để nhận ra lý do tại sao tôi giận vì tự ái hay bị xúc phạm; là thinh lặng khi cần sửa dạy nhắc nhở, khuyên bảo, góp ý tôi không ẫm ĩ, không quát tháo nhưng nói với sự tôn trọng, khiêm tốn và yêu thương.
Thinh lặng khiêm tốn là đón nhận những giới hạn, yếu đuối và bất lực của chính mình cũng như của người khác để tin cậy vào Chúa.
Thinh lặng cảm thông là những thái độ cụ thể biểu hiện của một tình cảm chân thành đối với những người bị thương tích nơi thể xác, lẫn tâm hồn để đón nhận họ như họ là.
Sự thinh lặng xây dựng hòa bình còn là sự thinh lặng của mầu nhiệm thập giá. Sự thinh lặng này giúp chúng ta khám phá sự thật và chân lý giữa những hung hăng vô liêm sỉ, tìm gặp sự xoa dịu và chữa lành những tổn thương trong lòng thương xót của Thiên Chúa, trong sự quảng đại tha thứ và khiêm tốn đón nhận sự thứ tha.
Xây dựng hòa bình không phải là con đường dễ dàng, Đức Thánh Cha Phanxico khuyên bảo chúng ta rằng con đường này đòi hỏi nghệ thuật của sự bình tâm, sáng tạo, nhạy cảm và khéo léo[16]. Vậy những ai đáp trả lời mời gọi của Thiên Chúa trở nên đồng hình đồng dạng với Ngài trong ơn gọi sống đức ái trọn hảo, nên chăng phải làm một quyết tâm nỗ lực xây dựng hòa bình, làm cho cộng đoàn nơi mình đang sống trở thành ngôi nhà của hòa bình, vì gieo rắc sự bình an khắp xung quanh mình đó là thánh thiện.
«Phúc thay ai xây dựng hòa bình, vì họ sẽ được gọi là con Thiên Chúa» (Mt 5,9).
[1] X., GE s. 63.
[2] GE s. 89.
[3] Đức Thánh Cha Leo XIV, Diễn văn dành cho sinh viên, học sinh nhân ngày Năm Thánh của giới giáo dục, ngày 30.10.2025: https://www.vatican.va/
[4] Lm. Nguyễn Ngọc Thế Sj, Phúc thay! Tám mối phúc thật, Nhà xuất bản Tôn Giáo, Tp. HCM 2015, tr. 643 – 644.
[5] Như trên, tr. 644 – 645.
[6] Như trên, tr. 645.
[7] GE s. 87.
[8] Thánh Bộ Các Hội Dòng Sống Đời Thánh Hiến và Các Tu Đoàn Tông Đồ, Đời sống huynh đệ trong cộng đoàn, s. 28.
[9] Đức Thánh Cha Phanxico, Fratelli tutti, s. 12.
[10] Như trên, 228.
[11] X., José Cristo Rey - Gracia Padredes, Đời tu hiệp thông và cộng đoàn, Giuse Đỗ Ngọc Bảo (chuyển ngữ), tr. 05.
[12] Đời sống huynh đệ trong cộng đoàn, 25.
[13] X., GE., s. 89.
[14] X., Đức Thánh Cha Leo XIV, Bài diễn văn dành cho giới báo chí, ngày 12.05.2025: https://www.vatican.va
[15] X. ĐỨC THÁNH CHA LEO XIV, Bài diễn văn dành cho học sinh, sinh viên nhân ngày Năm Thánh giới giáo dục, ngày 30.10.2025: https://www.vatican.va
[16] GE., s. 89.
Đang truy cập
10
Máy chủ tìm kiếm
5
Tháng hiện tại
4,012
Tổng lượt truy cập
14,832,980
